Efekt Prousta – dlaczego zapachy przywołują wspomnienia?

Zamknij oczy i wyobraź sobie, że wokół Ciebie roztacza się słodka woń korzennych pierników, z dala dochodzi zapach skórki pomarańczy i świeżo ściętej sosny. Co przychodzi Ci namyśl, jakie wspomnienia wracają? Zapewne przypomniały Ci się święta. Może ubieranie choinki w bombki, może uśmiech na twarzy dzieci, kiedy wyciągały prezenty spod choinki. Jak to się dzieje, że sytuacja z przeszłości ożywa dzięki zapachowi?

Przeniesienie się do przeszłości czy czasów dzieciństwa za pomocą zapachu nazywa się „efektem Prousta”. Francuski pisarz Marcel Proust w arcydziele literatury „W poszukiwaniu straconego czasu” pisał o tym, jak smak i zapach magdalenki (ciastka) zanurzonej w herbacie przypominały mu o niedzielnych porankach, które spędzał u swojej ciotki, gdzie był częstowany magdalenkami.

Pamięć zapachowa jest zjawiskiem ciekawym i coraz chętniej badanym. Analizy ostatnich lat udowodniły, że ośrodki węchu i te odpowiedzialne za emocje są ze sobą połączone. Naukowcy badają wpływ zapachu na ludzi z kilku powodów. Aromaterapia jest zjawiskiem dobrze przebadanym i jej wpływ na samopoczucie i poprawę pamięci został udowodniony. Teraz naukowcy zajmują się wpływem zapachu na podejmowane decyzje i zachowania. Wyniki tych badań możemy zauważyć na przykład w marketach, gdzie na stoiskach z pieczywem zawsze pachnie świeżo upieczonym chlebem.

Istnieje również zbiorowa pamięć zapachowa. Jest to percepcja zapachów, nie wywołana przez osobiste doświadczenia, ale zależna od miejsca i czasu, w jakim przyszło nam żyć. Widać to na przykładzie duriana – owocu, który rośnie w Azji. Kto duriana miał okazję spróbować, zapewne skrzywi się na samo wspomnienie nieprzyjemnego zapachu. Będzie to stwierdzenie prawdziwe dla Europejczyków, ponieważ Azjata uśmiechnie się i pomyśli o słodkim owocu, który uwielbia. Jak to jest możliwe, że ten sam owoc jednym pachnie bardzo nieprzyjemnie, a drudzy go uwielbiają? Odpowiedzią jest zbiorowa pamięć zapachowa, czyli postrzeganie zapachu przez dane środowisko.

Nasza percepcja zapachu zależy zatem od sumy osobistych doświadczeń, które składają się na pamięć zapachową. Będą to zapachy wszystkich lasów, które przemierzyliśmy, zapach słonej wody nad morzem, wata cukrowa jedzona w cyrku. Ale także od tego, jak inne osoby, z naszego otoczenia odbierają zapachy.

Na szczególną uwagę zasługuje również trwałość wspomnień zapachowych. Zmysł węchu rozwija się szybciej niż zmysł wzroku. Nasze wspomnienia zapachowe są zbierane przez całe życie. Ma to duże znaczenie w przywoływaniu wspomnień z dzieciństwa, z którego scen możemy nie pamiętać.

Osoby, które urodziły się w czasie, kiedy zdjęć nie robiło się tak często jak teraz, bo nie było jeszcze komórek czy aparatów cyfrowych, przechowują wszystkie piękne chwile jako wspomnienia. I jak cudowne jest to, że zapach pieczonego placka śliwkowego może ożywić wspomnienia z babcinej kuchni.

Jeżeli chcesz się przenieść do ogrodu w domu rodzinnym to polecamy zapach z olejków eterycznych Geranium, Pomarańcza, Bergamotka. Powrót na wycieczkę do krajów Arabskich? Biała herbata z miętą. A osiągnięcie stanu medytacyjnego jak podczas odwiedzin w buddyjskiej świątyni zapewni Słodki Sandałowiec.

Zobacz kolekcję, którą pokochasz